Isırgan Otu - Her derde deva
Isırgan otu genel bakış
Isırgan otunun etken maddeleri
Isırgan otunun kullanımı
Isırgan yaprağından saç toniği
Isırgan tohumu ile hormon tedavisi
Isırgan yaprağı çayı
Isırgan yemeği tarifi
Isırgan salatası
Isırgan Otu - Genel bakış
Isırgan otu denilince, aklımıza hepimizin çocukluğunda oyun oynarken, bilmeden veya yanlışlıkla dokunduğumuz, canımızı yakan, kaşındıran o bitki gelmektedir. Onun yakıcılığı şifa yüklü olmasındandır. Ege bölgesinin vazgeçilmezlerinden olan bu şifa kaynağını birlikte inceleyelim:
Isırgan otu ısırgangiller familyasının "Urtica" cinsinden Mayıs-Ağustos ayları arasında çiçek açan, bir senelik bir evcikli otsu bitki türlerinin ortak adıdır. Boyları türüne göre 10-150 cm arasında olabilen bu bitki, halk dilinde; ağdalak, cımcar, cıncar, cılagan, cızgan, cincar, çinçar, dadırkalak, dala diken, dalagan, dalayan, dalgan, dalığan, erinç, gezgez, geznik, gıcıkdan otu, gidişgen, gidişken otu, ısırgı, dancak otu, sırgan, yığınç olarak da bilinir.
Gövdeleri dik, üzerinde yakıcı tüyleri bulunur. Yapraklar saplı, oval şekilli ve dişli kenarlı, üst tarafı koyu yeşil renkli ve parlaktır. Erkek ve dişi çiçekler bir arada olmak üzere, yaprakların koltuğunda uzun saplı küçük durumlar teşkil ederler. Çiçek örtüsü 4 parçalıdır. Meyveleri esmer renkte ve fındıksıdır. Tohum, yağ ihtiva eden bir besi dokuya sahiptir. Yaprakları oval, veya kalp şeklinde olabilen ısırgan otunun, yine yaprak kenarları testere ağzını andırır bir şekilde tırtıklıdır.
Isırgan otunun küçük tüyleri yakıcı bir etkiye sahiptir. Histamin denilen yakıcı maddeler, bu tüylerin ucunda bulunur, deriyle temas ettiğinde ciddi yanma ve kaşıntılara neden olur.
Hemen hemen her yerde yetişen bu bitki, her daim parlak yeşil duruşuyla çevresindeki diğer bitkilerden ayırt edilir. Onun bu canlı duruşu; mucizevî faydalarını da açığa vurur cinstendir.
Isırgan otunun etken maddeleri:
Isırgan otunun değeri; kök, gövde, yaprakları ve tohumlarının kullanılıyor olduğu bilindiğinde daha iyi kavranır. Bu bitki yapısında, potasyum tuzları, organik asitler-formik asit, histamin, asetilkolin ve C vitamini bulundurur. Bu maddelerden formik asit; kıl dökücü özelliği olan bir maddedir. İlk defa kırmızı karıncalarda görüldüğünden buna “karınca asid” de denmiştir. Karınca yağı ve kremi şeklinde günümüzde üretimi yapılmıştır. 160 santigrada kadar ısıya dayanıklıdır. Bu maddenin asıl önemli yanı, iyi bir antiseptik olmasıdır.
Konsantrasyon gücünü temin eden etkenlerden en önemlisi potasyum tuzlarıdır, özellikle kaslarda kullanılan maddelerdir. Bu tuzların eksikliğinde, kas uyarımları zayıflar, organik elektriksel gerilim eksilir, canlıda kramp ve felçlere bile yol açar,
Histamin maddesi, bütün hayvansal dokularda bulunan bir maddedir. Histaminin bilinen en iyi etkisi kılcal damarlarda ve kalp damar sisteminde genişlemeye etki etmesidir. Bu kan akışını düzenleyen bir etkidir. Diğer yönden histamin, mide böbrek üstü bezleri ve tükrük bezlerinde salgı artışına neden olur.
Isırgan otunun kullanımı:
Isırgan otu aynızamanda iyi bir besin kaynağı. Anadolu’da yüz yıllardır bilinen bu bitkinin yemeği yapılır ve börek içi olarak tüketilir. Bitkinin kökü, gövdesi ve yapraklarından çay ve infüzyon yapılabilir. Taze veya kurutulmuş yaprakları ve kökleri suda kaynatılarak içilebilir veya sıkılarak özü alınır. Kara ısırganın olgun meyvalarından elde edilen tohumlar havanda dövülerek, bal ile karıştırılıp macun yapılır.
• Isırgan yaprakları romatizmalı uzuvlara çırpıştırılarak vurulursa ağrıları dindirir. Bu ameliyeye deri iyice kızarıncaya kadar devam edilmelidir. Aynı metod üşüyen ayaklara ve felçlilere de tatbik edilebilir. Faydası hemen görülür.
• Isırgan ezilip tuzla karıştırıldıktan sonra kulak arkasında meydana gelen şişliklerin üzerine sarılırsa iyileştirir. Bu metodla çok tehlikeli çıbanlar bile iyileştirilebilir.
• Yaprakların kaynatılmasıyla elde edilen sıvının saç dökülmesini azalttığı öne sürülmektedir. Yine ağır hastalıklar sırasında dökülen saçların çıkışını hızlandırmak için uygulanabilir.
• Isırgan tohumu da romatizmal ağrıları dindirici, idrar söktürücü, müshil, ateş düşürücü, barsak parazitlerini öldürücü, cinsel gücü arttırıcı olarak bilinir.
• Isırgan otu kanser vakalarında da yardımcı tedavi olarak sıklıkla kullanılmaktadır. Ancak bu konuda henüz bilimsel bir çalışma yoktur.
• Isırgan otu tohumları balla birlikte alınırsa, akciğer çıbanları ve akciğer iltihabına iyi gelir.
• Isırgan, bulamaç haline getirilir yanıkların üzerine sürülürse bunların çok çabuk iyileşmesini sağlar.
• Isırgan otu yakılarak elde edilen külü eritilmiş kaya tuzu ile yoğrulur, yağlı kağıda sürülüp kanser yaralarına ve tümörlere gazlı bezle sarılırsa (10-12 saat beklemeli) iyi gelir.
Isırgan otu Tentürü: İlkbaharda veya sonbaharda sökülen kökler bol suda iyice yıkanır, elden geldiğince ince kıyılır ve bir şişenin boğazına kadar doldurulur. Köklerin üstüne çıkacak kadar 35-40 derece etil alkol eklenir, her gün çalkalanarak güneşte 14 gün boyunca bekletilir ve süre sonunda bir tülbentten geçirilerek süzülür. Koyu renkli şişelerde, serin bir yerde yıllarca saklanabilir.
El ve Ayak Banyoları: İki avuç dolusu yıkanmış kök, sap ve yaprak, 5 litre soğuk suya konularak, 10-12 saat bekletilir ve sonra kaynama derecesine kadar ısıtılır. Banyo sırasında bitkiler suyun içinde kalabilir. Bu banyo suyu, yeniden ısıtılarak, 2-3 kere daha kullanılabilir.
Saç Yıkamak: 4-5 avuç taze veya kurutulmuş yaprak, 5 litre suya koyulur, ağır ateşte kaynama derecesine kadar ısıtılır, 5 dakika demlendikten sonra süzülür. Kök kullanıldığında ise, 2 avuç dolusu ince kıyılmış kök, 10-12 saat soğuk suda bekletilir, sonra kaynama derecesine kadar ısıtılır ve demlenmesi için 10 dakika beklendikten sonra süzülür. Bu durumda, saç yıkamak için sodalı sabun gerekir.
Diğer faydaları
• Demir eksikliğini gidermede,
• Egzama ve buna eşlik eden baş ağrısı durumlarında,
• Böbrek ve mesane taşı oluşumunun engellenmesi tedavilerinde,
• Kan ve dolaşım sistemi hastalıklarında ve kan yapımının artırılmasında,
• İdrar yolları hastalıkları ve idrar yolları iltihaplanmasında,
• Kabızlık hallerinde,
• Soğuk algınlıklarında,
• Vücuttaki ödemin engellenmesi tedavilerinde (yapısında bulunan histamin kılcalları genişletir),
• Mide hastalıklarında (ülser, mide krampları vb.),
• Alerjik rahatsızlıklar,
• Romatizmal rahatsızlıklar ve gut hastalığı gibi rahatsızlıklarda,
• Kan yapıcı ve kan temizlemede,
• Prostat büyümesinde,
• Tüm alerjik rahatsızlıklarda (bahar nezlesi dahil),
• Ergenlik sivilcelerinde,
• Fistüllerde, destekleyici tedavi amaçlı kullanılabilir.
Isırgan yaprağından saç toniği:
Saçlarınızın pırıl pırıl, parlak, düzgün ve canlı olmasını ister misiniz? O halde aşağıda sunduğumuz formüle göre kendiniz imal edeceğiniz tonik ile saçlarınızı akşamları yatmadan evvel yıkayınız. Bu şekilde saçlarınız her geçen gün daha parlak, düzgün ve canlı hale geldiğini göreceksiniz. Ayrıca saçlarınız artık dökülmeyecek. Bilakis günden güne gürleşecektir.
Malzeme olarak: 100 gr dalından yeni koparılmış ısırgan yaprağı, ½ litre su, ½ litre üzüm sirkesi ve küçük bir baş soğan kullanılır.
Isırgan yaprakları yıkandıktan sonra incecik doğranır. Soğan soyularak çentilir. Bir tencereye konur. Üzerine sirke ve su dökülür. 10 dakika kaynatılır. Tencere ateşten alınır. Tülbentten geçirilir. Saç toniği hazırdır.
Saçları gürleştirmek için ısırgan ezilerek bulamaç haline getirilir. Bir bezle başa sarılır. Bu metotla saçların dökülmesi de önlenir.
Isırgan tohumu ile hormon tedavisi:
Bir kadının yüzünde sakal bitiyorsa veya bir delikanlının sakalı çıkmıyorsa, sesi kalınlaşmıyorsa hormon bozukluğu söz konusudur. Erkekler dişi ısırgan tohumu, kadınlar ise erkek ısırgan tohumu alarak bu dertlerine çare arayabilirler. Erkek ısırgan tohumu koyu yeşil, dişi ısırgan tohumu ise açık yeşildir.
Sarılık vakalarında ısırganın ezilmesi ile elde edilen mayiden günde 3 defa birer yemek kaşığı alınır. Bu ameliyeye 12 gün müddetle devam edilir.
Her ilkbaharda ısırgan kürü yapmak çok faydalı bir harekettir. Kür sırasında bol miktarda salata halinde ısırgan yaprağı yenir.
İlaç sanayinde Isırgan:
Isırganda ısırgan zehiri denilen yakıcı bir madde vardır. Bu maddenin mahiyeti henüz tam manası ile keşfedilmiş değildir. Isırgan zehiri, yaprak üzerindeki tüylerin diplerinde depolanmıştır. Deri ile temas haline gelen tüyler kırılır. Isırgan zehri kırık uçlardan deriye fışkırır. Bu zehrin içinde “histamin” adı verilen bir aktif madde bulunmuştur. Histaminden vücuda sürülerek atardamarı genişleten ilaçlar imal edilmektedir. Ayrıca ısırgandan hazım salgısını arttırıcı ilaçlar yapılıyor.
Isırgan yaprağı çayı;
Isırgan yaprağının çayı: Bir tatlı kaşığı ince kıyılmış ısırgan otu, orta boy bir su bardağı dolusu kaynar suyla haşlanır. 5-10 dakika demlendikten sonra süzülür. Günde 2-4 bardak, yeni demlenmiş çay aç karnına veya öğün aralarında tatlandırılmadan içilir. Kokusunu veya tadını rahatsız edici bulanlar, çaylarına biraz nane ilave edebilirler. Tatlandırmak isteyenler, bal kullanabilirler.
Isırgan çayı müthiş bir ilaçtır. Kanı temizler. Anne sütünü çoğaltır. İdrar, ter ve balgam söktürür. Isırgan çayının en mühim hususiyetlerinden biri de nefes yollarını temizlemesi ve öksürüğe iyi gelmesidir. Isırgan çayı vücudun kan yapmasına yardımcı olduğundan derideki döküntüleri yok eder. Bilhassa kurdeşen hastalığına iyi gelir.
Kök Çayı: Bir tatlı kaşığı ince kıyılmış kök, bir su bardağı dolusu soğuk suya eklenir, hafif ısıda kaynama derecesine getirilir, 4-5 dakika kaynadıktan sonra, ateşten indirilip 5-10 dakika demlendirilir ve süzülür. Günde 3 bardak taze demlenmiş çay soğutulmadan içilir.
Tohum Çayı: Havanda hafifçe ezilmiş bir tatlı kaşığı tohum, orta boy bir su bardağı dolusu kaynar derecede sıcak su ile haşlanır, üstü kapalı olarak 8-10 dakika demlendikten sonra süzülür. Günde 2-3 bardak taze demlenmiş çay, yemeklerden yarım saat önce soğutulmadan içilir.
Isırgan yemeği - Şifa hazinesi:
Isırgan yemeği çok faydalıdır. Anne sütünü çoğaltır. Kansızlığa çok iyi gelir.
Malzeme olarak:
1 kg ısırgan yaprağı, 1 yemek kaşığı zeytinyağı, 3 baş soğan, 1 baş sarımsak, 1 su bardağı et suyu, karabiber ve tuz kullanılır.
Tarifi:
Isırgan yaprakları ve filizleri toplanır. İyice yıkandıktan sonra tencereye alınır. Üzerine örtecek kadar su doldurulur. Tencere ateşe sürülür. 10 dakika haşlanır. Süzülerek bir tahta üzerine alınır. İncecik kıyılır. Tekrar tencereye konur. Zeytinyağı, ince doğranmış soğan ve çentilmiş sarımsak, hep birlikte tencereye atılır. Tencerenin kapağı kapatılır. Hafif ateşe sürülür. Buğulanmaya bırakılır. İyice buğulandıktan sonra et suyu tencereye boca edilir. Tuz ve karabiber ilave edildikten sonra sofraya getirilir.
Isırgan salatası:
Isırganın büyük miktarda demir, A ve C vitaminleri ihtiva ettiğini belirtmiştik. Bu bakımdan ısırganı taze, hatta dalından koparıldıktan hemen sonra yemek çok faydalıdır. Bununda en iyi yolu ısırgan salatasıdır.
Bu kıymetli salatanın tarifi şöyledir: ½ kg. ısırgan yaprağı, 1 adet limon, 1 yemek kaşığı zeytinyağı ve az tuz kullanılır. Isırgan iyice yıkanır. İncecik doğranarak tabağa alınır. Üzerine tuz ekilir. Zeytinyağı da döküldükten sonra sofraya getirilir. Afiyetle yenilir.
Kullandığımız ısırgan otu ne kadar taze olursa, şifa gücü de o kadar fazladır. Kış için bir miktar stok yapmayı da unutmayalım. Mayıs ve Haziran ayının güneşli günlerinde toplamaya dikkat edelim. Toplarken kesinlikle kökleriyle birlikte tamamen koparmayalım. Gelecek yıllarda bitkinin neslini sürdürmesine ve bize şifa olarak geri dönmesine izin verelim!
Kaynak:
Nazan Başoğul - hakaynasi.com
